Trung Quốc và Đài Loan không có thông lệ lấy tên danh nhân đặt cho đường phố. Ở Đài Loan có lẽ chỉ có 3 nhân vật ngoại lệ duy nhất được đặt tên đường hay phố:
2 người Trung Hoa là:
- Tôn Trung Sơn (Tôn Dật Tiên hay Tôn Văn),
- Tưởng Giới Thạch
và 1 người nước ngoài là:
- Tổng thống Mỹ Franklin D. Roosevelt.
Ở Trung Quốc đại lục thì có lẽ chỉ duy nhất có Tôn Trung Sơn được đặt tên đường hay phố, nhưng người ta cũng không đặt tên theo kiểu đủ cả họ và tên “cúng cơm” của danh nhân.
Tôn Trung Sơn thì người ta chỉ chọn bí danh của ông khi hoạt động tại Nhật Bản là Trung Sơn (bí danh tiếng Nhật của ông là Nakayama Shō 中山樵, chuyển sang âm tiếng Hán là Trung Sơn Tiều) để đặt tên.
Tưởng Giới Thạch cũng vậy, người ta lấy cái tên có ý nghĩa mà ông này chọn khi làm “học trò” của Tôn Trung Sơn và có cùng chữ “Trung”: Trung Chính.
Ở Đài Bắc có tới 3 con lộ mang tên Trung Sơn:
Trung Sơn Bắc lộ (中山北路), tiếng Anh là Zhongshan North Road, chia làm 7 đoạn chạy từ quận Sĩ Lâm ở phía bắc qua vòng xoay Thiên Mẫu rồi chui qua đường cao tốc Trung Sơn (Trung Sơn cao tốc công lộ, Sun Yat-sen Freeway) ở địa phận quận cũng tên là Trung Sơn (Trung Sơn khu), gần sông Cơ Long rồi vượt qua sông này, qua Nhà Tưởng niệm Tôn Trung Sơn (Dr. Sun Yat-Sen Memorial House, tên gốc là Quốc phụ Sử tích Quán) rồi đến ngã tư giao với Trung Hiếu Tây lộ (Zhongxiao West Road), nơi có trụ sở chính phủ Trung Hoa Dân Quốc (Hành chính viện) thì nối liền với Trung Sơn Nam lộ (中山南路), tiếng Anh là Zhongshan South Road.
Trung Sơn Nam lộ chạy qua Cửa Đông Phủ thành Đài Bắc (tức Cảnh Phúc Môn) đến khi gặp Ái Quốc Đông lộ mới kết thúc.
Ngoài ra còn có Trung Sơn lộ khác ở quận Bắc Đầu (Bắc Đầu khu) chạy qua khu vực có các suối nước nóng.
Ở Quảng Châu, Trung Sơn lộ được chia thành 8 đoạn.
Ngoài ra còn có Đại lộ Trung Sơn (Zhongshan Avenue, Trung Sơn Đại đạo) chia thành 3 khúc:
- Đại lộ Trung Sơn Tây (Zhongshan West Avenue, Trung Sơn Đại đạo Tây),
- Đại lộ Trung Sơn Giữa (Zhongshan Middle Avenue, Trung Sơn Đại đạo Trung) và
- Đại lộ Trung Sơn Đông (Zhongshan East Avenue, Trung Sơn Đại đạo Đông).
Trung Sơn lộ ở Thượng Hải thì bao quanh khu phố lâu đời, tạo thành một đường tròn không khép kín (đường vành đai), nên tên gọi của từng đoạn có cả số lẫn hướng.
Ở một vài thành phố phía nam Trung Quốc có lấy tổ hợp tên Dật Tiên của Tôn Trung Sơn để đặt tên, do tên này Tôn Trung Sơn dùng khi đi học ở Hồng Kông và chỉ phổ biến trong tiếng Quảng Đông.
Tại Macao có 2 con phố cùng mang tên Tôn Dật Tiên:
- Avenida Dr. Sun Yat-sen (孫逸仙大馬路, Tôn Dật Tiên Đại Mã lộ) và
- Avenida Dr. Sun Yat-sen (孫逸仙博士大馬路, Tôn Dật Tiên Bác sĩ Đại Mã lộ) trên đảo Taipa.
Ở Đài Bắc có cả đường Trung Chính (Trung Chính lộ, Zhongzheng Road) lẫn phố Trung Chính (Trung Chính nhai, Zhongzheng Street). Tên quận (khu) thì có cả quận Trung Sơn lẫn quận Trung Chính.
Người nước ngoài duy nhất được đặt tên đường ở Đài Bắc là Tổng thống Mỹ Franklin D. Roosevelt, được phiên thành La-tư-phúc lộ (có biển hiệu cũ còn ghi rõ LuoSiFu Rd.).
Đường này tiếp nối Trung Sơn Nam lộ ở đầu giao với Ái Quốc Đông lộ, rồi kết thúc ở cầu Bắc Tân, ranh giới giữa 2 thành phố Đài Bắc và Tân Bắc.
Trước đây, từ năm 1964 đến năm 1977, ở mạn bắc Đài Bắc, còn có 1 con đường mang tên Thống tướng Mỹ Douglas MacArthur, được đặt sau khi ông này mới mất: Mạch Khắc A Sắt Công lộ (麥克阿瑟公路), gọi tắt là Mạch Soái công lộ (麥帥公路), soái ở đây chỉ cấp bậc Thống tướng của ông.
Bắt đầu từ nơi mà nay là Nhà thể dục thể thao Đài Bắc (Taipei Gymnasium, Đài Bắc thể dục quán), xa lộ MacArthur (MacArthur Thruway) chạy theo hướng đông – tây hơi chếch lên hướng bắc, vượt qua sông Cơ Long vài lần, nối Đài Bắc với Cơ Long, dài 23 km.
Cầu MacArthur 1 (Mạch Soái nhất kiều) hiện vẫn còn, bắc qua sông Cơ Long ở đầu phía tây. Trên đường này đã xảy ra nhiều tai nạn. Sau đó đoạn phía tây của nó được đổi tên thành Nam Kinh Đông lộ.
Đến năm 1979, Quốc lộ 1 (Quốc đạo nhất hiệu) hay Trung Sơn cao tốc công lộ chồng lấn lên con đường này một đoạn dài phía đông đến tận Cơ Long.
Vào thời độc đảng là Quốc Dân Đảng cai trị, sân bay quốc tế Đào Viên khai trương năm 1979 cũng từng được đặt tên là sân bay quốc tế Tưởng Giới Thạch (Chiang Kai-shek International Airport hay CKS International Airport), tên gốc là Trung Chính quốc tế cơ trường (中正國際機場), với mã sân bay IATA là CKS.
Khi Trần Thủy Biển lên cầm quyền, ông đã đổi tên thành sân bay quốc tế Đào Viên Đài Loan (năm 2006) với mã sân bay IATA là TPE.
Vậy nếu không lấy tên người để đặt đại trà thì đường phố bên đó được đặt những tên gì.
Có thể lấy tên một địa phương khác làm tên phố, ví dụ ở Đài Bắc: Phúc Châu nhai, Triều Châu nhai, Trường Sa nhai, Thành Đô lộ, Trùng Khánh Bắc lộ, Trùng Khánh Nam lộ, Trường Xuân lộ. Ngoài ra, ở Đài Bắc ta thấy có những cái tên như Ái Phú Nhất /Nhị /Tam nhai, Dân Tộc nhai, Kiến Quốc nhai, Phúc Đức nhai, Phúc Thọ nhai, Bác Ái lộ, Hòa Bình lộ, Kiến Quốc Bắc lộ, Kiến Quốc Nam lộ, Nhân Ái lộ, Thị Dân Đại đạo (Shimin /Civic Boulevard). Nói chung là ít tên hay, chưa kể có khi dịch “sát ván” còn thấy hơi kỳ kỳ.
Một thống kê về tên phố qua khảo sát 364 thành phố trung ương, thành phố cấp địa khu, thủ phủ châu tự trị, địa khu, minh (đơn vị hành chính ở Nội Mông Cổ), đặc khu hành chính ở Trung Quốc cho thấy những tên phố sau đây phổ biến nhất:
Tên đường phố phổ biến tại Trung Quốc
- Kiến Thiết lộ có 248 tên đường phố trùng tên
- Nhân Dân lộ có 227 tên đường phố trùng tên
- Văn Hóa lộ: 221 đường phố trùng tên
- Nghênh Tân lộ: 216 đường phố trùng tên
- Triêu /Triều Dương lộ: 196 đường phố trùng tên
- Dục Tài lộ: 185 đường phố trùng tên
- Chấn Hưng lộ: 184 đường phố trùng tên
- Quang Minh lộ: 182 đường phố trùng tên
- Hạnh Phúc lộ: 178 đường phố trùng tên
- Giải Phóng lộ: 171 đường phố trùng tên
- Công Viên lộ: 164 đường phố trùng tên
- Hòa Bình lộ: 163 đường phố trùng tên
- Tân Hoa lộ: 156 đường phố trùng tên
- Thanh Niên lộ: 143 đường phố trùng tên
- Văn Minh lộ: 130 đường phố trùng tên
- Văn Hóa nhai: 118 đường phố trùng tên
- Trung Sơn lộ: 118 đường phố trùng tên
- Trung Tâm nhai: 116 đường phố trùng tên
- Dân Chủ lộ: 106 đường phố trùng tên
- Tân Hoa nhai: 105 đường phố trùng tên
- Trung Tâm lộ: 96 đường phố trùng tên
- Nhân Dân Đông lộ: 93 đường phố trùng tên
- Nhân Dân Tây lộ: 89 đường phố trùng tên
- Hòa Bình nhai: 86 đường phố trùng tên
- Bát Nhất lộ: 86 đường phố trùng tên
- Công Nông lộ: 81 đường phố trùng tên
- Nhân Dân Nam lộ: 80 đường phố trùng tên
- Nhân Dân Bắc lộ: 78 đường phố trùng tên
- Thị Trường lộ (78);…có 248 tên đường phố
Bảng 100 tên đường phố phổ biến nhất ở Trung Quốc:
Còn theo cảm nhận cá nhân của những người tham gia thảo luận thì những tên sau phổ biến nhất:
‒ Ý kiến 1: Trung Sơn lộ; Kiến Quốc lộ; Giải Phóng lộ; Tân Hoa lộ.
‒ Ý kiến 2: Giải Phóng lộ; Trung Sơn lộ; Kiến Thiết lộ; Nhân Dân lộ; Hòa Bình lộ; Tân Hoa lộ kèm nhận xét: Người Trung Quốc không có vẻ động não lắm khi đặt tên đường phố!
Tôi bỏ sót ý kiến đầu tiên trong cuộc thảo luận trên Quora, xin bổ sung:
P.S. Ý kiến 3: Kiến Thiết lộ, Dân Chủ lộ, Nhân Dân lộ, Hưng Hoa lộ, Hoa Viên lộ, Tân Hà lộ, Hữu Ái lộ, Hỗ Trợ lộ, Trung Nguyên lộ.
Và nếu cộng tất cả các lộ Nhân Dân theo thống kê 227 + 93 + 89 + 80 + 78 thì sẽ được kết quả 567, nhiều nhất trong các lộ.
